Ağartma Nedir?
Ağartma; tekstil mamulünün ham renginin giderilerek daha iyi bir görünüm kazandırılması, beyazlatılmasıdır. Ağartma, beyaz kumaşların üretimini amaçlayan bir prosestir ve renkleri daha parlak hale getirir, kumaşların albenisi artar. Ağartma, hidrofilleşmenin aksine bir temizleme işlemi değildir; bir oksidasyon işlemi vasıtasıyla pamuğa sarımtırak-kahverengi bir renk veren doğal boyar maddelerin yok edilmesidir (uzaklaştırma değil). Oksitleyici ajanlar (yükseltgen maddeler) indirgeyici ajanlardan daha yaygın olarak kullanılırlar. Malzemenin güneşe ve havaya maruz kaldığı açık bir alana yayılması eski ağartma yöntemlerindendir. Ağartma işlemi ile sentetik liflerin üretimi sırasında üzerine bulaşan kirlerinde uzaklaştırılması sağlanmış olur.
İyi bir ağartma işleminden beklenenler şu şekilde sıralanmaktadır:
- Yüksek beyazlık derecesi
- Elde edilen beyazlığın kalıcı olması
- Kumaşın sonuçta iyi bir emme yeteneğine sahip olması
- Kumaşı oluşturan liflerin bu işlemde zarar görmemeleri veya mümkün olan en az zararla çıkmaları
- İşlemin ekonomik olması gibi hususlardır
Kullanılan Ağartıcılar
Sentetik mamullerin ağartılmasında kullanılan ağartıcı maddeler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
- Polyester
- Sodyumklorit
- Polyamid
- Sodyumklorit
- Sodyumditionit, Blankit vb.indirgen maddeler
- Çinkoformaldehitsülfoksilat (Decrolin)
- Peroksit
- Perasetikasit
- Poliakrilonitril
- Sodyumklorit
Polyester Mamulleri Ağartma
Polyester lifleri temiz ve beyaz lifler olduklarından boyanacak ve basılacak mamullerde önce bir ağartma yapmaya gerek yoktur. Beyaz olarak kullanılacak mamullerde ise genellikle sadece optik beyazlatma uygulaması yeterli sonuçlar vermektedir. Ancak kirli bir mamulde berrak bir beyazlık elde etmek veya farklı lif veya iplik partilerinden imal edilmiş mamullere homojen bir beyazlık kazandırılmak isteniyorsa, sodyumklorit ağartması yapılması gerekmektedir. Polyester liflerinin indirgen maddelerle ağartılması iyi sonuç vermediği gibi, hipokloritler ve peroksitler gibi yükseltgen maddelerle sağlanabilen beyazlık dereceleri de yetersizdir. Bu nedenle polyester mamullerin ağartılmasında sadece sodyumklorit kullanılır.
Polyamid Mamulleri Ağartma
Polyamidler doğal olarak iyi bir beyazlığa sahiptir ve sıklıkla ağartılmaları gerekmez; sadece optik beyazlatıcı maddelerle muamele edilmeleri yeterlidir. Bununla beraber ısıl fiksaj sararmaya neden olabilir ve bu durum parlak renkli boyama için iyi bir temel olması gerekliliğiyle ağartma ile giderilmelidir.
Poliakrilonitril Mamulleri Ağartma
Akrilik lifler hafif sarımtıraktır. Açık ve parlak tonlara boyanacak kumaşlara bu nedenle ağartma yapmak gerekir. Diğer durumlarda ise sadece optik beyazlatıcı kullanmak yeterlidir.
Polyester/Pamuk Karışımlarının Ağartılması
Pamuk için kullanılan sodyumhipoklorit veya hidrojen peroksit ağartma yöntemleri polyester/pamuk karışımlarına da uygulanabilir. Ancak alkalinin polyester için sakıncalı olduğu ve kullanılan sodyumhidroksit konsantrasyonunun kumaş ağırlığına göre %1.5’i geçmemesi gerektiği unutulmamalıdır. Bu ağartmalar sadece karışımın pamuk komponentine yöneliktir. Çünkü polyester yeterince beyazdır.Ancak her iki komponentinde (PES/CO) ağartılması isteniyorsa sodyumklorit ağartması uygulanır. Sodyumklorit ağartması her iki elyafada çok iyi bir beyazlık kazandırmaktadır.En çok kullanılan yöntem sodyumklorit ağartması yöntemidir.
Polyester / Yün Karışımlarının Ağartılması
Polyester/yün karışımı mamullerde polyester elyafının beyazlığı, yüne göre daha yüksek olduğundan, yün kısmının ağartılmasına önem verilmelidir. Karışımın yün kısmı sodyumditiyonit veya hidrojen peroksit ile ağartılabilmektedir. Bunun için; önce mamule sodyumditiyonit ağartması, ardından hidrojen peroksit ağartması uygulanarak yünün beyazlığı polyesterin beyazlığına yaklaştırılmış olur. Hidrojen peroksit ağartmasında karışımın polyester kısmının beyazlığında hiç artış olmamaktadır. Dolayısıyla beyazlık farklılığı olmamaktadır. İyi bir beyazlık istendiğinde, önce polyester mamul için afinitesi olan tipte bir optik beyazlatıcı uygulanır, daha sonra yün hidrojen peroksit ile ağartılır ve yün için uygun olan bir optik beyazlatıcı uygulanır.
Polyester / Viskon Karışımlarının Ağartılması
Polyester/viskon karışımı mamullerde polyester kısmı viskondan daha daha beyaz olduğundan viskonun ağartılmasına önem verilmelidir. Viskon mamullerin ağartılması prensip olarak pamuk ağartmasına benzemektedir. Yalnız bu lifler yapıları itibariyle pamuğa nazaran daha temiz ve beyaz olduklarından, kullanılacak ağartma maddesi konsantrasyonunu buna göre düşük(Pamuk ağartma proseslerinin yarısından fazla olmamalı) tutmak gerekir. Yoksa ağartma maddesinin fazlası liflere zarar verebilir. Viskon mamullerin ağartılması sodyumhipoklorit, sodyum klorit, ve hidrojen peroksit ile yapılabilir. PES/viskon karışımı mamullerin ağartılmasında; iyi bir beyazlık elde edildiğinden ve liflere ağartma maddesinin zarar vermemesi nedeniyle en fazla tavsiye edilen ağartma maddesi ise sodyum klorittir.
