Depolama – Stoklamanın Tanımı ve Önemi
Her ne kadar depolama ve stoklama terimlerinin anlamları birbirine yakın olduğu düşünülse de çok farklı iki kavramdır. Giyim işletmelerinde, giyim malzemeleri ve giyim ürünlerinin düzenli olarak istif edilmesine depolama denir.
Bu ana ve yardımcı malzemelerin kısa zamanda değil de daha uzun vadede kullanmak amaçlı depolanmasına stoklama denir. Üretici ya da tedarikçi firmadan gelen malzemenin depolanması büyük önem taşır. Depodaki ana ve yardımcı malzemelerin belirli aralıklarla istiflenmesi, firma içine ya da firma dışına sevki sırasında karışıklığı önleyecektir. Özellikle yardımcı malzemelerin birbirlerine karışma olasılığı, ana malzemelere oranla çok daha yüksektir.
Örnek olarak fermuarı düşünelim, aynı boyda ve renkte olmasına karşın, diş sayıları birbirlerinden farklı olan iki fermuar partisi belirli aralıklarla istiflenmez ise büyük olasılıkla karışacaktır. Stoklama daha ziyade gıda ve inşaat sektörüne uygun olan bir kavramdır. Giyim üreticileri hazırladığı ürünü stoktan satmak yerine sipariş üzerine çalışmaktadır ve bu durum stok çalışılması uygun değildir. Fakat devamlı aynı firmaya çalışan hazır giyim işletmeleri ana ve yardımcı malzeme stoğu yapabilirler.
İşletmelerin stok bulundurmasının genel olarak iki farklı sebebi vardır. Kararlaştırılmış bir stok planı olmadığı halde, kendi iradesi dışında oluşan bir stok bulundurabilir. Bu istenmeyen stok, işletmenin belirli bir dönemde elden çıkarmayı planladığı malların, düzensiz satışlar ve kullanımlar sonucu elinde kalması durumunda ortaya çıkar.
Diğer yandan işletme, kendi yararına uygun olarak belirli bir malı belli bir sürede elinde bulundurmayı kararlaştırmış olabilir. İşletmenin bu tip stoklama politikasının amacı, mevcut ve gelecekteki ihtiyaçları karşılamak, beklenmeyen ve ani bir ihtiyacın ortaya çıkması halinde tedarik güçlüklerini göz önüne almak istemesidir. Başka bir deyişle, talebin değişebilirliği, belirsizlik şartları, işletmenin kapasitesi, çeşitli faaliyetler için zamana ihtiyacın olması gibi nedenler, stokların doğmasına neden olur. Diğer bir stok bulundurma fonksiyonu da ham madde talepleriyle ilgilidir. Büyük miktarlardaki alımlar, alış iskontosundan yararlanma imkânı sağlar. Böylece maliyetler düşürülebilir.
Malzeme Kayıt İşlemleri
Depoya teslim edilen malzemelerin ve daha önceden depoda bulunan malzemelerin herhangi bir kodlama yapılmaması durumunda karışması söz konusudur. En basit olarak 56 cm uzunluğundaki bir parti fermuar ile 57 cm uzunluğundaki başka bir parti fermuarın birbirine karışması dikkat edilmediği takdirde çok kolay olabilecektir. Bu nedenle depoya teslim edilen tüm malzemeler kodlanarak kayıt altına alınır. Böylelikle ihtiyaç duyulduğunda nerede ve ne kadar olduğu derhal tespit edilmektedir.
Kodlama Yapma
Hazır giyim işletmesinin ya da tedarikçi firmanın malzemeleri birbirinden daha kolay ayırt etmek için vermiş olduğu sembollere kodlama denir. Kodlama işlemi harfler ve/veya rakamlar kullanarak gerçekleştirilir. Kodlama yaparken seçilen harf ve/veya rakamların seçiminde ürünün özellikleri göz önüne alınmalıdır
Kayıt Yapma
Depoya teslim edilen malzeme kodlama işlemi tamamlandıktan sonra derhal kayıt altına alınır. Kayıt yapma işlemi matbu haldeki bilgi formu ve bilgisayara işlenerek yapıldığında hem depodaki malzemenin bulunduğu yer hem de depodaki miktar kolaylıkla takip edilir. Hazırlanan bilgi formu malzemenin bulunduğu rafta yanına, üstüne ya da önüne koyularak takibi kolaylaştırır.
Depolama Yöntemleri
Ana Malzeme
Üretici firmadan depoya teslim edilen kumaşın yüzeyi, kalınlığı, örgü sistemi, miktarı, ambalajlama biçimi dikkate alınarak depolanmalıdır. Depoda kumaşlar genellikle raflara ya da boş olan bir bölgede yere 90 derece açı yapacak şekilde istif edilir. Kumaşın yapısal özellikleri ve miktarı göz önüne alınarak istif edilmelidir. Örneğin, kadife tarzı velür kumaşlar çok fazla üst üste koyularak bekletilmemelidir. Kadife kumaşların tüylü yüzeyleri uzun bir zaman üst üste bekletildiğinde tüylerin ezilmesi ve düzgün olmayan bir parlaklık meydana gelir. Bu nedenle mümkün mertebe az sayıdaki top kumaşı üst üste istiflemek gerekir.
Ana malzemenin depolanması genellikle, depo olarak ayrılmış büyük bir bölümde bulunan geniş raflara kumaşların düzgün bir şekilde istiflenmesiyle sağlanır. Bir, iki ve üç kat olarak hazırlanmış demir konstrüksiyondan yapılmış bu rafların araları kontraplak ile ayrılmıştır. Büyük parti kumaş boyaması tek kazanda yapılamayacağından birden fazla boyama kazanında boyanarak sipariş tamamlanır.
Boya partileri aralarında %5’e kadar renk farkları meydana gelir. Boyalı kumaşların depolanmasında parti numaraları dikkate alınarak raflara yerleştirilir. Depoda bulunan kumaşların yerlerinin daha kolay takip edilebilmesi için her rafa bir numara vermekte fayda vardır. Ayrıca her rafın sağ veya sol üstüne konulan kumaş giriş ve stok formuyla da kumaşa ait çeşitli bilgiler yazılır.
Yardımcı Malzeme
Yardımcı malzemeleri depolama işlemi de tıpkı kumaşların depolanması gibi, yardımcı malzeme deposunda bulunan raflara ayrı yarı koyularak gerçekleştirilir. Yardımcı malzemeler daha küçük ebatlarda olduğundan büyük raflara gerek yoktur. Raflar daha küçük olduğundan aksesuar giriş formu gibi bir takip belgesi düzenlenmez. Bunun yerine rafta bulunan malzemeyi açıklayan küçük etiketler rafların altına yapıştırılır ve aynı zamanda aksesuar bilgi formu düzenlenir.
Tedarikçi ya da üretici firmadan gelen yardımcı malzeme kontrol edildikten sonra boş bir rafa yerleştirilir. Yardımcı malzemelerin birbiriyle karışma olasılığı yüksektir. Örneğin yüksek adetli siparişler için aynı renkten 10 farklı fermuara ihtiyaç duyulduğunu düşünelim. Fermuarlar aynı renk diye hepsi aynı rafa koyulursa, birbirine karışacak ve üretimde giderilmesi zor hatalara neden olacaktır.
Bitmiş Ürün
Ütü ve paketleme işlemleri tamamlanan ürün müşteri ile üreticinin anlaşmasına uygun şekilde, kolilenerek veya askılı olarak yükleme tarihine kadar depoda bekletilir. Depoda olabilecek her türlü karışıklıktan depo amiri sorumlu olacaktır. Sevkiyata hazır ürünün depolanmasında dikkat edilecek en önemli husus, kolilerin karıştırılmamasıdır. Aynı koleksiyona ait ürünler üst üste koyulmalıdır. Farklı ürünlerse birbirine en az bir metre uzaklıkla istif edilmelidir. Depolanmış ürünlerin fazla olması halinde sıralama yükleme tarihine göre seçilir. Yüklemesi önce yapılacak olan ürünler yükleme kapısına daha yakın olacak şekilde depolanmalıdır.
Stoklama Yöntemleri
Ana Malzeme
Giyim işletmeleri stok çalışmaya pek sıcak bakmamalarına rağmen zaman zaman istem dışı stok oluşmaktadır. Özellikle kumaş siparişi verilirken kumaş cinsi ve çeşidine göre % 3-5 arasında fire düşünülerek gerekenden daha yüksek sipariş geçilir. Bu da üretim fazlası kumaşın depoda kalmasına sebep olur. Devamlı olarak aynı firmalara iş yapan üreticiler genellikle aynı koleksiyonu üretir. Bu durumda üretici firma siparişin devamının geleceğini düşünerek kumaş stoğu yapar.
Boyalı ya da baskılı kumaşların stoklanması ham kumaşların stoklanmasına nazaran çok daha düşük orandadır. Bunun nedeni üretimi yapan firmanın müşterinin istediği renklerle çalışmak zorunda olmasıdır. Bu nedenden dolayı stoklama ham kumaş ve ham iplik ile sınırlıdır. Ham kumaş ya da ham ipliklerin stoklanması da tıpkı renkli kumaşlar gibidir.
Kumaş depolarında, depolanmış veya stoklanmış kumaşlar dışında 8-10m uzunluğunda çeşitli renklerde ve desenlerde kumaşlar bulundurulur. Bu kumaşların stokta bulunmasının nedeni; alıcı konumdaki müşteriye kısa zamanda koleksiyon oluşturmaktır. Koleksiyon için oluşturulan bu stok 8-10m kumaş yaptırarak ya da üretimden kalan kumaşlardan meydana gelir.
Yardımcı Malzeme
Stok, işletmeler için çoğu zaman istenmeyen bir kavramdır ve genellikle istem dışı ortaya çıkar. Siparişi takiben üretimin tamamlanmasından sonra yardımcı malzeme deposunda mutlaka bir miktar yardımcı malzeme kalacaktır. Depoda kalan düşük miktardaki bu malzemeler daha sonra alınacak siparişlerde de pek kullanılmamaktadır. Bir sonraki koleksiyonda siparişler de değiştiğinden dolayı yardımcı malzemeler de değişecektir.
Giyim üretimi yapan işletmeler kumaş stoğunda olduğu gibi yardımcı malzeme stoğuna da karşıdır. Örneğin, yüzlerce çeşit ölçüde, renkte, ebatta, şekilde fermuar vardır. Bunlar düğme, etiket, kürsör vs. için de geçerlidir. Yardımcı malzemelerin stoklanarak üretim yapılması için tüm ürünlerin her renginden ve çeşidinden ciddi sayılarda elde bulundurulması gerekir ve bu da işletme için maliyeti arttırıcı en büyük etkendir. Günümüzde yardımcı malzemelerin her geçen gün değiştiğini ve geliştiğini göz önüne alırsak, büyük risk ve zarar demektir. Bazı giyim işletmeleri devamlı kullandıkları yardımcı malzemelerde stok yapmaktadır. Aynı firmaya çalışan giyim işletmesinin stoğunda marka etiketi bulundurmasında hiçbir sakınca yoktur. Ayrıca ambalaj poşeti, beden etiketi, yıkama talimat etiketi, kurdele gibi ürünler de stoklanabilir.
Sevkiyat
İmalatı tamamlanmış hazır giyim ürününün alıcı firmaya gönderilmesine sevkiyat denir. Piyasada genel bir tabirle yükleme ismi verilir. Ürünün özelliğine ve müşteri isteğine göre kolili ya da askılı tır, gemi veya uçak ile sevk edilir. Giyim ürününü yükleme işlemi firmada bulunan müşteri temsilcisinin hazırlamış olduğu yükleme listesiyle gerçekleştirilir.