HALI DOKUMA HAKKINDA BİLGİLER

el dokuma halisi
Tarafından | 21 Kasım 2017

Birden fazla katlanmış ve bükülmüş ipliklerin yan yana sıralanması ile meydana getirilen çözgünün her biri çift teline, ipek, yün gibi ipliklerden ilme yapılarak sıra oluşturulması ve enine iki sıra atkı atılıp sıkıştırılarak aynı yükseklikte veya yer yer farklı yükseklikte kabartmalı olarak kesilmiş havlı yüzlü dokumalara halı denir.


Halının iskeletini, temelini ise çözgü oluşturur. Halı tezgâhının alt ve üst leventleri arasına yatay zemine dik ve birbirine paralel çaprazlanmasına geçirilen ipliklere de çözgü denir.

halı dokuma

El Dokuma Halıları

El halısı dike yakın konumda çözgü ipliklerinden oluşan gergin tezgâhta desen oluşturmak üzere çözgü ipliklerine sırasıyla hav ipliklerinin çeşitli şekillerde düğümlenmesi ve çözgünün arasından geçirilen atkı ipliklerinin kirkit yardımıyla dokunun sıkıştırılmasıyla oluşmaktadır.

Halı Yüzeyinin Bölümleri

Geleneksel Türk halı sanatında Pazırık halısının ve özel sipariş ile yaptırılan birkaç istisna halının dışında genellikle ebatlar dikdörtgen formundadır. Teknik açıdan bakıldığında ise bir el halısı ilmeli ve ilmesiz bölümler olarak ikiye ayrılır.

osmanli saray halisi deseni

Osmanlıda saray halısı desenleri

İlmesiz Bölümler

  • Saçak: En uç kısımda çözgü ipliklerinin serbest bırakıldığı kısımdır. Genellikle· saçak uzunluğu 10 cm bırakılır.
  • Çiti: Halı kilimiyle saçak arasında halı kiliminin açılmasını önleyen zincir· gibi çözgü ipliklerine sarılan kısımdır.
  • Halı Kilimi (Toprakçalık): El halısının ilmeklerinin başlangıç ve bitiş· kısımlarında ilmeksiz dokunan bölümdür.
  • Kenar Örgüsü: İlmelerin dağılmaması için kenardaki 3-5 çözgüye toprakça· lığın yanlardaki uzantısı olarak yapılan örgüdür. Kenar örgüsü, baş örgüsü, kıyı örmesi gibi adlarla da anılır.

İlmeli Bölümler

  • Bordür (Su): Halının kenarlarını çevreleyen, çerçeve görünümü veren ilmeli kısımdır. Halıda bir büyük, iki küçük bordür olur. Ancak ebadı büyük halılarda küçük bordür sayısı ikiden fazla olabilir. Halının bir tarafında dikimdeki bordür için ayrılan genişlik genellikle; toplam çözgünün 1/6 – 1/5’i oranındadır.
  • Zemin: Bordürlerin içerisinde kalan kısım zemindir. Desen durumlarına· göre farklı motiflerle doldurulur,

El Halılarında Kullanılan Düğüm Şekilleri

Türk (Gördes Düğümü)

gordes dugumu

İlmek ipliğinin birbirini takip eden iki çözgü ipliğinin dışından arkaya doğru çevrilmesi ve iki çözgü ipliğinin arasında ön yüze çıkartılmasıyla oluşmaktadır.

Türk düğümüyle dokunana halılar daha sağlam olmaktadır. Düğümlerin özelliği nedeniyle daha çok geometrik ve köşeli desenlere uygundur. Türk (Gördes) Düğümü Türk, Kafkas, bazı İran ve bazı İngiliz halılarında kullanılmaktadır.

Sine (İran) Düğümü

sine dugumu

İlmek ipliğinin yan yana olan iki çözgü ipliğinden birincisinden altından geçirilerek yüze çıkartılması ve ikinci çözgü ipliğine tam bir tur attırılarak çözgü ipliklerinin arasında tekrar yüze çıkartılarak olmaktadır.

İplik uçları birbirine daha yakın olduğu için daha yumuşak ve daha parlak renkli halılar elde edilmektedir. Düğümlerin bir ucu serbest olduğundan Türk düğümü kadar sağlam değildir. Sine düğümü bütün İran, Türkistan, Hint Çin ve bazı Türk halılarında kullanılmıştır.

Tek Çözgü Düğümü

tek cozgu dugumu

İlme ipliğinin bir çözgü ipliğinin çevresinden tam bir tur yaptıktan sonra, halı sırtı kesişen iki ucunun çözgü ipliğinin her iki tarafından yüze çekilmesiyle oluşmaktadır. Birbirini takip eden her çözgüye bir atlayarak düğümlenmektedir.

Diğer düğüm yöntemlerine göre çok az kullanılmaktadır. Daha çok İspanyol halılarında görülmektedir.

Çift Düğümler

hekim dugumu

İlmek ipliğinin üç veya dört çözgü ipliği üzerinden geçirilmeleriyle elde edilmektedir. Hekim düğümü de denmektedir. Kaba dokumalar için yapılan mukavemeti az olan düğüm şeklidir

El halıları bulundukları yörenin adıyla anılmaktadır.

Türkiye’deki el halıları; Uşak halısı, Bergama halısı, Kula halısı, Gördes halısı, Konya halısı, Milas halısı, Niğde halısı, Kırşehir halısı, Hereke halısı, Sivas halısı, Kayseri halısı, Isparta halısı, Yörük halıları, Yahyalı halısı, Yağcı Bedir halısı, Lâdik halısı, Kars halısı, Döşeme altı halısı ve Karakeçili halısıdır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir